مافی مرۆڤ لە بەڵگە نامە نێودەوڵەتییەكاندا دا

ئامادە کردنی: چیا کوردستانی

پێشەكی

مافی مرۆڤ زۆری لەسەر گوتراوەو زۆری لەسەر نووسراوە بە زمانەكانی جیهان و گرینگیەكی تایبەتی پیدراوە لە لایەن رێكخراوی نەتەوە یەكگرتوەكانەوە هەروەها كۆمەلێكی زۆری رێكەوتنامەی نێودەوڵەتی لەبارەیەوە بەستراوە، ئەمرۆ ئەم بابەتە بۆتە بابەتێكی جیهانی منیش وەك تاكێك كورد زۆر بەلامەوەە گرینگ بوو كە لەسەر باسێكی وا توێژینەوە بكەم چوونكە بەداخەوە بە زمانی كوردی زۆر كەم لەسەر مافی مرۆڤ نوسراوە بۆ ئێمەی كورد زۆر پێویستە كە  باس و لێكۆلێنەوە توێژینەوە لەسەر ئەم پرسە هەستیارە بكەین چوونكە ئێمە هەنووكە نەتەوەیەكین كە مافەكانمان پێشێل دەكرێن كە هۆكاری ئەوەش دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی كە وشیاریمان لەسەر ئەو مافە سرووشتیانە نیە هەستیان پێناكەین كە مافەكانمان پێشێل دەكرێن لە لایەن دەسەڵاتدارانەوە.

وتوێژی لەگەڵ بەرێز "مستەفا مەعرووفی" سكرتێری پێشووی یەكیەتیی لاوان و ئەندامی كومیتەی ناوەندی "حدك"

مستەفا مەعروفی: 

ئەمن پێم وایە له م قۆناغەدا تا نه ته وەی كورد بە ئازاد ی و مافەكان ی دەگا، لاو ی كورد ئەركی سه ر شانیەتی كاری سیاسی بكا

‌وتووێژ: جیا کوردستانی

لاوان: كاك مستەفا دەكرێ‌ وەك یەكەم پرسیار پێمان بڵێی لاو كێ¬یە و  سیاسەت مانانی چیە؟

  مستەفا مەعرووفی:  لاویەتی بەر لە هەموو شتێك بریتی¬یە لە قۆناغێكی تەمەنی مرۆڤ . ئەو قۆناغە دوای قۆناغی مێرمنداڵی كە تا 18 ساڵیە، دەست پێ‌ دەكا. مرۆڤ تا تەمەنی 18 ساڵی لە رووی قانوونیەوە بەر پرسیار نیە ‌و پێویستیی بە سەرپەرستە. بەڵام لەو تەمەنە بەرەو ژوور تەواوی بەرپرسایەتی¬یە قانوونی¬یەكانی لەسەرە‌و لە بەرامبەر كار ‌و كردەوەكانی دا وەڵامدەرە ‌و بۆخۆی لە بارەی خۆیدا دەتوانێ‌ بڕیار بدا ‌و ئەو قۆناغە تا 30 ساڵی دەخایەنێ‌. 

رای دیكەش لە بارەی ئەو قۆناغەوە هەیە كە پێی وایە لە 14 ساڵی¬یەوە قۆناغی لاوەتی دەست پێ‌ دەكا‌و تەنانەت رای وا هەیە كە تا تەمەنی 40 ساڵی بە قۆناغی لاویەتی دەزانێ‌.

رێبازی تاك سەروەری (Individualism)

ئامادە كردن‌و وەرگێرانی: چیا کوردستانی

سەرەتا 

بنەماكانی رێباز: ئازادی‌و گرێبەستی كۆمەڵایەتی

ئەم رێبازە لە سەدەكانی 17‌و 18ی زاینی سەری هەڵدا‌و لەسەر دەستی فیلسووفەكانی شۆرشی فەرانسا لە ساڵی 1787، گەیشتە لووتكە كە لە سەر بناغەی تئۆری "گرێبەستی كۆمەڵایەتی" دایان مەزراند ئەم رێبازە تاكەكەس بە مەبەستی كۆمەڵا‌و رێكخراوی كۆمەڵایەتی دادەنێ‌، كە دەبێ‌ بەردەوام لەهەوڵا دابن لە پێناوی بەدی هێنانی كامەرانی تاكەكەس‌و جێ‌بەجێ‌ كردنی بەرژەوەندیە تایبەتیەكانی. ئەم بەرژەوەندییە بەجێ‌ هێنانی دەبێ‌ بە هۆی وەدەست هێنانی بەرژەوەندی كۆمەڵایەتی. چوونكە بەرژەوەندی كۆمەڵایەتی تەنیا لە كۆمەڵە بەرژەوەندی تایەبەتیەكانی تاكە كەسانی كۆمەڵا پێكهاتووە‌و خێری گشتیش بریتیە لە خێر‌و خۆشی تاكەكەسەكان. وەكوو بەروونی بۆمان دەردەكەوێ‌ تاكەكەس. مەبەست‌و ئامانجی پیرۆزی ئەو رێبازەیەو بناغەی بۆچوونەكا ئەم رێبازەیە لە رێبازی "یاسای سرووشت" دادەمەزرێ‌‌و رەگ‌و ریشەی بۆ ئەو رێبازە دەگەرێتەوە. 

ئێعدام كردنی‌ چالاكانی‌ مه‌ده‌نی‌ و سیاسی‌ نیشانه‌ی‌ زه‌بوونی‌ ده‌سه‌ڵاته‌

چیا کوردستانی

ئێعدام كردنی‌ مرۆڤه‌كان له‌ كۆنه‌وه‌ بووه‌و هه‌یه‌ ‌و حكوومه‌ت ‌و ده‌سه‌ڵاتداران بۆ ڕزگاربوون له‌ چنگ ویست و داخوازی‌یه‌ به‌رحه‌قه‌كانی‌ به‌ قه‌ولی‌ خۆیان نه‌یاره‌كانیان گرتوویانه‌ته‌ به‌ر و ئه‌م كرده‌وه‌یه‌ش به‌ شێوه‌ی‌ جۆراوجۆر به‌ڕێوه‌ چووه‌، ده‌توانین بڵێین كه‌ له‌ سه‌ره‌تادا هه‌موو ده‌وڵه‌تان كه‌ڵكیان له‌م جۆره‌ سزا نامرۆڤانه‌یه‌ وه‌رده‌گرت، و یه‌كه‌م وڵات كه‌ ئه‌و ره‌چه‌یه‌ی‌ شكاند ‌و سزای‌ ئێعدامی‌ له‌ لیستی‌ سزاكانی‌ خۆی‌ هه‌ڵگرت، وڵاتی‌ ئیتالیا بوو ‌و دواتر ورده‌ ورده‌ وڵاتانی‌¬تریش سزای‌ ئێعدامیان له‌ لیستی‌ سزاكانی‌ خۆیان هه‌ڵگرت، به‌ڵام هه‌نووكه‌ش هه‌ندی وڵات هه‌ن كه‌ كه‌ڵك له‌م جۆره‌ سزایه‌ وه‌رده‌گرن كه‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران له‌ ریزی‌ هه‌ره‌ پێشه‌وه‌ی‌ ئه‌م وڵاتانه‌یه‌ كه‌ سزای‌ ئێعدامی‌ تێدا به‌رێوه‌ ده‌چێ‌ ‌و له‌و باره‌وه‌ پشكی‌ شێری‌ به‌ر كه‌وتووه‌‌و ئه‌گه‌ر به‌ پێی‌ رێژه‌ی‌ دانیشتوان حه‌ساوی‌ بۆ بكه‌ین یه‌كه‌م وڵاتی‌ جیهانه‌ كه‌ زۆرترین ئێعدامی‌ زیندانیانی‌ سیاسیی‌ و مه‌ده‌نی‌ تێدا به‌رێوه‌ ده‌چێ.

فیلمی پێکهێنانی کۆبوونەوەی نارەزایەتی بە دژی لە سێدارەدانی چالاکانی سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستان، لە شاری کۆیە

کۆمیتەی خوێندکارانی رۆژهەڵاتی کوردستان چەند رۆژ دوای لەسێ دارە دانی فەرزاد کەمانگەر، شیرین عەلەم هوولی و عەلی حەیدەریان و فەرهاد وەکیلی و مەهدی ئیسلامیان لە  ١٩ بانەمەر ساڵی ٢٧١٠ی کوردی، کۆبونەوەیەکی نارەزایەتیان بۆ پرۆتستۆ کردنی ئەو جنایەتە کە دژی چالاکانی سیاسی و جیا بیران ئەنجام دراوە پێک هێنا. شایانی باسە کە رۆژێک پێشتریش من لە ناو زانکۆ وێنەی ئەو چالاکانەم لە زانکۆ بلاو کردوە و کارو بارەکانی پێکهێنانی وەکا کۆبونەوەیەکم جێ بەجێ کرد کە لە لایەن قایمقامی کۆیەش ئیزنی ئەو گردبونەوەو نارەزایەتی دەربڕینەم وەرگرت.

باج

چیا کوردستانی

 مێژووی باج (1)

گومانی تێدا نیە كە تەمەنی باج یەكسانە لەگەل تەمەنی پێك هاتنی حكومەت لە مێژووی مرۆڤایەتیدا، بەو واتایە كە هەموو حكەمەتەكان، لە هەر شوێنێكی جیهان‌و لە هەر قۆناغێكی مێژوودا لە خاڵێك دا هاوبەش بوون ئەویش وەرگرتنی باج‌و دابین كردنی خەرجیەكانی حكومەت لە لایەن خەڵكە‌وەو لە لایەكی دیكەوە كەمتر حكومەتێك پەیدا دەبێ‌ كە خەڵكەكەی تەواو بە ویستی خۆی بەشدار بووبن لە دانی باج دا.

پەیامی یەکیەتی لاوان بە بۆنەی ٦٤ـەمین سالرۆژی کۆماری کوردستان

پێشکەش کردنی پەیامی دووی رێبەندان لە لایەن جێگری سترتێری گشتی یەکیەتی لاوان لە مەراسمی ٦٤ساڵەی یادی ٢ی رێبەندان کە لە ساڵۆنی گشتی قەڵا پێک هات.

بە بۆنەی دەیەمین هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری‌یەوە

چیا کوردستانی

جێگای ئاماژەیە لە هەر سیستمێكدا خەڵك بەشداری زۆرتری هەبێ لە بەرێوەبردنی دەسەڵاتدا ئەو سیستمە زیاتر لە رووحی دێموكراسی نزیكە هەنووكە دێموكراسی سیستمێكە كە لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا پەیرەو دەكرێ‌‌و تەنانەت وڵاتە دیكتاتۆرەكانیش هەر خۆیان بە دێموكرات دەناسێنن‌و دەزانن‌و بۆ ئەوی رووخسارێكی دێموكراتیك لە خۆیان نیشان بدەن هەڵبژاردن پەیرەو دەكەن بۆ بەلارێ‌ دا بردنی ئەفكاری كۆمەڵگای نێونەتەوەییش بێ سناریۆیەك بە نێوی هەڵبژاردن بەرێوە دەبەن بۆ نمونە سەدامی دیكتاتۆر نزیك ساڵێك پێش داگیر كرانی عێراق لە لایەن ئەمریكا‌و رووخانی رژیمە شۆڤێنیستیەكەی لە پرۆسەیەكی دەنگدان دا كە بۆ خۆیان نەبێ‌ كەس نازانێ‌ چۆن بەرێوە چوو 99 لەسەدی دەنگی دەنگدەرانی بەدەست هێنا‌و چەندین دیكتاتۆری دیكەش كە لێرەدا كاتی باس كردنیان نیە هەر بەم شێوەیە رەوایی دەدەن بە خۆیان.

ئاخۆ شۆڕشی تامیلەكان كۆتایی پێهات

چیا کوردستانی

ئاماژە

كۆماری دیموكراتیكی سوسیالیستی سری لانكا وڵاتێكی دورگەییە كە لە ئەقیانوسی هیند دا هەڵكەوتووە. ناوەكانی دیكە رەئاندیب یان سەرەندیب یان "سەیلان"ـە پێتەختی سیاسی "سری جایاواردێنپۆرا كوتە"‌و پێتەختی بازرگانیەكەی شاری "كۆلۆمبۆ" یە بەر لە ساڵی 1972 بەو ولاتە دەگوترا سەیلان. لە ساڵی 1948 پێك هاتوەو لە 22ی مای 1972 سیستمی كۆماری تێدا دامەزراوە، ژمارەی دانیشتوانی بە پێی ئاماری ساڵی 2005 ـ 19668000 كەس‌و رووبەرەكەی (65،610)KM2 ـە،و لە دوو نەتەوەی سینهالی‌و تامیل پێك هاتووە كە سینهالیەكان زۆرینەی ئەو وڵاتە پێك دێنن، زمانی رەسمی ئەو ولاتەش سینهالی‌و تامیلی¬یە.

داداگای مافی مرۆڤ ئەورووپا

 ئا: چیا کوردستانی

سەرەتا

مافی مرۆڤ‌و ئەو تەوەرانەی پێوەندی بەوەوە هەیە لەو پرسگەلەن كە ئەمرۆكانە لە تەواوی جیهان زۆر باس‌و لێدوانی لێدەكرێ‌‌و تەنانەت دەبینین كە گۆڤاری تایبەت لە زانكۆ ناودارەكانی جیهان لەسەر ئەم تەوەرە دەردەكرێن.

دادگای مافی مرۆڤی ئەورووپا كە لەوانەیە بتوانین بڵێین كە یەكەمین نموونەی ئەوجۆرە محاكمانەیە لە جیهاندا  كە بۆخۆی بۆتە هۆی پێكهاتنی دادگا گەلێكی لەو شێوەیە لە ئەورووپا‌و ئەفریقادا

كۆنوانسیۆنی مافی مرۆڤی  ئەورووپا كە لە 14ی نوامبری 1950 لە رۆم واژوو كراو سێ‌ ساڵا چۆوە بواری جێ‌ بەجێ‌ بوونەوە سەرچاوەو پێوانی دادگای ستراسبۆرگ بۆ چاوەدێری‌و كۆنترۆڵی دەوڵەتانی ئەندام لە بواری رێز گرتن لە مافی مرۆڤ‌و ئازادیە بنەرەتیەكاندایە.