وتوێژی لەگەڵ بەرێز "مستەفا مەعرووفی" سكرتێری پێشووی یەكیەتیی لاوان و ئەندامی كومیتەی ناوەندی "حدك"

مستەفا مەعروفی: 

ئەمن پێم وایە له م قۆناغەدا تا نه ته وەی كورد بە ئازاد ی و مافەكان ی دەگا، لاو ی كورد ئەركی سه ر شانیەتی كاری سیاسی بكا

‌وتووێژ: جیا کوردستانی

لاوان: كاك مستەفا دەكرێ‌ وەك یەكەم پرسیار پێمان بڵێی لاو كێ¬یە و  سیاسەت مانانی چیە؟

  مستەفا مەعرووفی:  لاویەتی بەر لە هەموو شتێك بریتی¬یە لە قۆناغێكی تەمەنی مرۆڤ . ئەو قۆناغە دوای قۆناغی مێرمنداڵی كە تا 18 ساڵیە، دەست پێ‌ دەكا. مرۆڤ تا تەمەنی 18 ساڵی لە رووی قانوونیەوە بەر پرسیار نیە ‌و پێویستیی بە سەرپەرستە. بەڵام لەو تەمەنە بەرەو ژوور تەواوی بەرپرسایەتی¬یە قانوونی¬یەكانی لەسەرە‌و لە بەرامبەر كار ‌و كردەوەكانی دا وەڵامدەرە ‌و بۆخۆی لە بارەی خۆیدا دەتوانێ‌ بڕیار بدا ‌و ئەو قۆناغە تا 30 ساڵی دەخایەنێ‌. 

رای دیكەش لە بارەی ئەو قۆناغەوە هەیە كە پێی وایە لە 14 ساڵی¬یەوە قۆناغی لاوەتی دەست پێ‌ دەكا‌و تەنانەت رای وا هەیە كە تا تەمەنی 40 ساڵی بە قۆناغی لاویەتی دەزانێ‌.

لەو قۆناغەدا تایبەتمەندی¬یە جیسمی ‌و دەروونی¬یەكانی مرۆڤ گەشە دەكەن ‌و كامڵا دەبن ‌و ئەو قۆناغە قۆناغی بنیاتنان ‌و جێگیربوونی كەساسەتیی مرۆڤە لە رووی جیسم ‌و تا ڕادەیەكی زۆریش لە رووی دەروونییەوە.

 بەرهەر حاڵا ئەو قۆناغە لە ناوچەیەكی جیهان بۆ ناوچەیەك جیاوازە. چونكە بە پێی ژینگەی جوغرافیایی ‌و بە پێی ئاو ‌و هەوا هەڵدانی مرۆڤیش جیاوازە، تەنانەت لە رووی نەژاد‌و رەگەزیشەوە جیاوازە، نەژادی وایە جیسمیان پان و پۆڕتر‌و درشتترە لە نەژادێكی دیكە، یان لە رووی جینسەوە كچ لە كوڕ زووتر هەڵا دەدا. بەڵام ئەو قۆناغەی لە سەرەوە باسی كرا نێونجی لەبەر چاو گرتوە. 

جگە لەوانەش لاویەتی هەر بە تەنیا تەمەن ناگرێتەوە، بەڵكوو هێندێك تایبەتمەندی لەو قۆناغەی تەمەنی مرۆڤ دا هەن كە لە قۆناغەكانی دیكەی تەمەنی مرۆڤ دا كەمتر بەدی دەكرێن. نەحەجمین ‌و جم ‌و جۆل ‌و چالاكیی زۆر، بێ‌ باكی، ئەوین ‌و سەودا سەری، ئۆگریی لە رادەبەدەر بە‌و دیاردانەی بۆخۆی بەدڵنی، خەون ‌و ئارەزوو...هتد، ئەو تایبەتمەندیانە لە تەمەنی لاوەتیی مرۆڤ دا لە لوتكە دان. جارێكی فەرماندەیەكی هێزی دەریایی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی دوور لە نامەیەك دا بۆ هاوڕێیەكی باسی لاویەتی دەكا كە زۆری سەرنج راكێشام. ئەو لەو نامەیەدا دەنووسێ‌: لاویەتی كاری بە تەمەن ‌و چرچ ‌و لۆچیی پێستی مرۆڤەوە نیە، مادام مرۆڤ دڵی پڕە لە ئەوین، بزۆز ‌و سەر زیندوویە، با تەمەنی لەسەرەوەش بێ‌، لاوە، بەو رادەیەی ترس ‌و ناهومێدی ‌و وەڕەزی رووت تێ‌ دەكا، پیری ‌و بەو رادەیەش هیوادار ‌و گەش بینی، لاوی. 

بەڵام لە بارەی مانای سیاسەتەوە: دیارە من ئیزن بە خۆم نادەم سیاسەت پێناسە بكەم ‌و زانا ‌و بیرمەندەكان پێناسەی جۆراوجۆریان بۆ سیاسەت كردوە. هێندێك دەڵێن سیاسەت هونەری مومكینە، واتە لەگەڵا ئەو شتانەی ئیمكانیان هەیە، یان دەگونجێن سەروكاری هەیە نەك لەگەڵا خەیاڵا ‌و شتی ناواقعی. ئەوەش روانگەیەكی واقیعگەرایانەیە بۆ سیاسەت. پێناسەی دیكە ئەوەیە سیاسەت بە چۆنیەتیی بەڕێوەبردنی وڵات دەزانێ‌. پێناسەكەی هەرچیەك بێ‌ سیاسەت زانستە ‌و وەك هەر زانستێك چ بە تیئۆری و چ بە ئەزموون بۆ فێربوون دەبێ‌. شارەزایی سیاسی لەگەڵا كاری سیاسی هەمیشە پێكەوە نین. ئەوە بەو مانایەیە كە نەهەموو شارەزایەكی سیاسی كاری سیاسی دەكا ‌و نە هەموو ئەوانەی كاری سیاسی دەكەن شارەزای سیاسەتن. ئەمن وا لە سیاسەت دەگەم ‌و واشم قبووڵە كە بە پلەی یەكەم ئامانجی سەرەكیی سیاسەت بریتی بێ‌ لە چۆنیەتیی ئیدارەی وڵات ‌و خزمەت بە كۆمەڵا. بە پلەی دووەم وەدەست هێنانی دەسەڵات لە رێگەی راكێشانی پشتیوانیی زۆرینەی خەڵك بۆ ئەوەی بتوانی بەرنامە سیاسییەكانت بەڕێوە بەری، واتە دەسەڵات پێوەندیی راستەوخۆی بە ڕادەی پشتیوانیی خەڵكەوە هەبێ‌ نەك توانای نیزامی ‌و زەبر ‌و زەنگ. ئەو بۆچوونەم زۆر قەبووڵە كە دەڵێ‌ ئەو دەوڵەتانەی پشتیوانیی خەڵكیان لە پشت نیە، بەڵام لە سوپا چەك ‌و چۆڵا دا زۆر بە توانان، ئەوانە دەوڵەتانی لاوازن. ئەمە بۆ حیزبێكی سیاسییش هەر وایە. بەو رادەیەی حیزبێكی سیاسی دەتوانێ‌ سەرنجی كۆمەڵانی خەڵك بۆلای خۆی ‌و بەرنامە سیاسییەكانی راكێشێ‌، بەو رادەیەش بە هێزە.  

  لاوان: وەك ئاگادارین بەرێزتان هەر لە سەردەمی لاوەتییەوە كاری سیاسیتان كردوە‌و تا ئێستاش بەردەوامن چۆن بوو كە ئێوە ئاوا دەستان دایە كاری سیاسی، ئاخۆ پێویست دەكا كە لاوی كورد هەر لە سەردەمی لاوەتییەوە خەریكی كاری سیاسی بێ‌؟

مستەفا مەعرووفی: هەتا تەمەنی 20 ساڵی هیچ چەشنە كارێكی سیاسیم نەكردوە. بەڵام ئۆگرییەكی سەیرم بە حیزبی دێموكراتی كوردستانەوە هەبوو. گوێگری سابیتی رادیۆی دەنگی كوردستان بووم. وتاری د. قاسملووی نەمر هەبووە لەو رادیۆیە بڵاو بۆتەوە، زەبتم كردوە‌و وەك شێعر، بێ‌ ئەوەی بڕگەیەكی كەم یان زیاد بێ‌، لەبەرم كردوە. 

نامەوێ‌ منەت لەسەر خەڵكی بكەم ‌و بڵێم هەر لە تەمەنی لاوەتی¬یەوە هەستی شۆڕشگێڕانەم هەبووە ‌و بڕیارم داوە دەست بە خەبات بكەم. نا، زۆر سادقانە عەرزتان دەكەم ئەگەر بابم پێشمەرگە نەبووایە ‌و بنەماڵەكەمان نەهاتبا پەنا بابم، رەنگ بوو قەت كاری سیاسی نەكەم. بەڵام كە بە بنەماڵەوە هاتینە پەنا حیزبی دێموكڕاتی كوردستان، وردە وردە كاری حیزبایەتیشم كرد ‌و ئەو عەلاقە‌و ئۆگرییەی پێشووم بوو بە هەوێنی تێكۆشانی سیاسیم. لەگەل گۆڤاری "لاوان" وت و وێژ دەكەم ‌و بە جێیە وەبیر بێنمەوە كە یەكیەتیی لاوان ‌و ئەم گۆڤارە لە رابردوو ‌و لە ئەزموونی كاری سینفی ‌و سیاسیم دا قوتابخانەیەكی زۆر بە نرخ بوون بۆ من. هیوادارم رۆژێك نەتەوەی كورد بە جێگەیەك بگا كە لاوەكانی بۆخۆیان بڕیار بدەن كە كاری سیاسی دەكەن یان نا، ئێستا لاوی كورد وەك ئەندامێك لە نەتەوەی كورد هەر كە چاوی كردوە لەگەڵا ستەمی نەتەوایەتی بە هەموو لایەنەكانیەوە بەرەو ڕوو دەبێ‌، بیهەوێ‌ ‌و نەیهەوێ‌، بزانێ‌ یان نەزانێ‌، قوربانیی ستەمی سیاسییە ‌و ئەگەر كاریشی بە سیاسەت نەبێ‌، سیاسەت كاری پێیە، سیاسەت چارەنووسەكەی دیاری دەكا. بەڵام لە وڵاتێكی ئازاد ‌و دێموكڕاتیكدا فەزایەكی زۆر هەیە كە لاو بە دوور لە سیاسەت بژی ئەگەر بۆخۆی بیهەوێ‌. 

ئەمن پێم وایە لەم قۆناغەدا تا نەتەوەی كورد بە ئازادی ‌و مافەكانی دەگا، لاوی كورد ئەركی سەر شانیەتی كاری سیاسی بكا. ئەوە ئەركێكی مێژوویییە بۆ ئەوەی نەسڵی لاو لە داهاتوودا ناچار نەبێ‌ كاری سیاسی بكا ‌و بە لاوەتیی خۆشی رابگا.

لاوان: بە بڕوای تۆ بۆچی بەشێكی بەرچاو لە لاوان خۆیان بەدوور دەگرن لە كاری سیاسی ‌و یان دەتوانین بڵێین بۆچی لاوان ڕقیان لە سیاسەت دەبێتەوە؟

مستەفا مەعرووفی: ئەوە هەموو لاوێك ناگرێتەوە، لە‌و خۆپێشاندان ‌و رێ پێوانانەی چەند ساڵێكە لە ئێران ‌و كوردستان لە ژێر زەبر و زەنگی هێزەكانی كۆماری ئیسلامی دا بەڕێوە دەچن، حەشیمەتی لاو هێزی سەرەكی پێك دێنێ‌. بەڵام ئەو بەشەی كە رەنگە رقیان لە سیاسەت بێتەوە لەبەر ئەوەیە كە لە وڵاتی ئێمەدا هەزینەی كاری سیاسی قورسە. ئەشكەنجە ‌و تەنانەت دەست درێژیی سێكسی بۆ سەر زیندانیانی سیاسی وێنەیەكی ترسناك لەبەر چاوی ئەوان لە سیاسەت دەخاتە روو. ئامانجی كۆماری ئیسلامیش هەر ئەوەیە لاوان كە ئەو رێژیمەیان قەبووڵا نیە، نەیەنە مەیدانی سیاسەت ‌و چاوترسێنیان بكا. بەهەر حاڵا ئەم سیاسەتە بۆ ماوەیەك شوێن لەسەر هێندێك كەس دادەنێ‌، بەڵام بۆ هەمیشە لەسەر هەموو كەس، نەخێر.

لاوان: زۆر جار دیومانە كورد لە كاری سیاسی دا كەمی هێناوە یان دەتوانین بڵێین كە سەركەوتوو نەبووە! ڕای تۆ لەو بارەوە چیە؟

مستەفا مەعرووفی: ئەوە لە رابردوودا تا رادەیەك وا بووە، بەڵام بە خۆشییەوە ئێستا كورد لەو مەیدانەدا بە باشی دەتوانێ‌ یاری بكا. كورد كە وڵاتی خۆی نەبووە‌و بەردەوام لە ژێر ستەمی نەتەوایەتی دابووە، توانا ‌و ئێنێرژیی خۆی سەرفی دیفاع ‌و پاراستنی خۆی كردوە‌و ئیمكانی خۆ پێ‌¬گەیاندن ‌و خۆ پەروەردەكردنی نەبووە. بەڵام ئێستا كادر ‌و كەسایەتیی پێ‌¬گەیشتوو ‌و خاوەن ئەزموونی زۆرن. ئەگەر لە هەموو بوارەكانیش دا جارێ‌ سەركەوتنی وەدەست نەهێناوە لە رووی نائاگاهییەوە نیە، لە رووی بێ‌ دەرەتانی ‌و گەلە كۆمەگیی دوژمنەكانیەتی.

لاوان: پێتان وانیە كە حیزبە رۆژهەڵاتیەكان لە سەرنج راكێشان ‌و هاندانی لاوان بە مەبەستی كاری سیاسی ‌و هاتنە نێو دنیای سیاسەتەوە كەم تەرخەم بوون؟

مستەفا مەعرووفی: وەك عەرزم كردن هەزینەی كاری سیاسی لە ئێران قورسە. مەسەلەن، ئەمن ناڵێم كورد لە توركیە بە مافەكانی گەیشتوە‌و ئازادە، نەخێر بەداخەوە جارێ‌ ماویەتی، بەڵام ئەو كارەی لاوی كورد لە توركیە بۆ دەربڕینی ئێعتراز دەیكا، ئەگەر لە ئێران بیكا، گومانی تێدا نیە دەكوژرێ‌. كەوابوو حیزبەكانی رۆژهەڵات ناچارن زۆر بە نهێنی لاوەكان رێك بخەن ‌و لاوەكانیش بە نهێنی كارە سیاسییەكانیان بكەن كە ئەمەش زۆر لە دنیای تەبلیغات و راگەیاندن دا بەر چاو نیە. دەنا هەروەك دیتوومانە لە بچووكترین دەرفەت دا لاوانی رۆژهەڵاتی كوردستان خۆیان نیشان داوە‌و نموونەش زۆرە. هاندانی لاوان بۆ كاری سیاسی پێوەندیی بە كەمتەرخەمیی حیزبەكانەوە نیە، بەڵكوو پێوەندیی بە رادەی تواناكانیان لەو كارەدا هەیە.

  لاوان:  سپاسی بەرێزت دەكەین بۆ ئەوەی كە وڵامی پرسیارەكانی ئێمەت دایەوە؟

مستەفا مەعرووفی: ئەمنیش سوپاسی ئێوە دەكەم هیوام سەركەوتنی هەرچی زیاتری یەكیەتیی لاوانی دێموكڕاتی رۆژهەڵاتی كوردستان ‌و گۆڤاری خۆشەویستی "لاوان"ە.

*ئەم وتووێژە لە گۆڤاری "لاوان" ژمارە ٣٨ـ ٣٩ دا بڵاوبۆتەوە