شۆڕشگێڕانی دوێنێ و دیکتاتۆڕەکانی ئەمڕۆ

چیا کوردستانی

*لە کاتێک دا بە رەو پیری ساڵی نوێ دەچین کە جەندین رووداوی گرینگ لە رۆژهەڵاتی ناڤیندا سەریان هەڵدا کە زۆر گرینگن و جیگای لێ وردبوونەوەو تێڕامانن، ئەویش کۆتایی هێنان بە دەسەڵاتی دیکتاتۆڕی "بێن عەلی“ لە یەمەن و دەسەڵاتی دیکتاتۆڕی "حوسنی موبارەک“ لە میسرە کە شەپۆلەکانی راپەڕینی ئەو وڵاتانە کۆمەڵێک وڵاتی تریشی گرتۆتەوە کە هەنووکەش بەردەوامە. هەر ئێستا لە لیبی راپەڕینی خەڵک بەردەوامە و خەڵک دەسەڵاتی بەشێکی بەرچاو لە شارەکانی لیبی یان لە ژێر دەستی قەزافی دیکتاتۆڕ دەرهێناوەو هەروەها لە بەحرەین و چەند وڵاتی تریش جموجۆڵ دەستی پێ کردووە بەشێوەیەکی وا کە بە تەواوی دیکتاتۆڕەکان ترسیان رێ نیشتووەو هەر پێشەکی بەڵینی چاکسازیان بە خەڵکی وڵاتەکانیان داوە تاکوو بەم شێوەیە رێ لە سەرهەڵدان بگرن. ئەوەش بەرهەمی وشیاربوونەوەی خەڵکی ئەو وڵاتانەیە کە لەو نێوەدا راگەیەنە سه ربه خۆکان ڕۆڵێکی زۆر باشیان گێڕا و لەو نێوەدا فەیس بووک وەک ماڵپەڕێکی کۆمەڵایەتی لەم سەرهەڵدانانەدا پشکی شێری وەبەر دەکەوێ لە رێکخستنیخۆپێشانده ران دا.

وتووێژی گۆڤاری لاوان لەگەل لاوی وەرزشوان ئاگری عەبدوڵڵاپوور

ئاگری عەبدوڵڵاپوور:

لە هەر قۆناغ و بارودۆخێك دا بم هەموو هەوڵی خۆم دەخەمە گەڕ بۆ ئەوەی بتوانم سەركەوتن بەدەست بێنم

*وتووێژ: چیا کوردستانی                          

لاوان: سەرەتا لە زمانی خۆتەوە خۆت بناسینە؟

ئاگری عەبدوڵڵاپوور: پێش هەموو شتێك سوپاستان بكەم بۆ ئەوەی كە ئەو هەلەو بۆ ڕەخساندم تا لە ڕێگای گۆڤارەكەتان واتە گۆڤاری خۆشەویستی لاوانەوە لە خزمەت لاوەكان دا بم و وەڵامی پرسیارەكانتان بدەمەوەو سڵاو و رێزم بۆ گشت لاوان بە تایبەت لاوانی وەرزشكاری كوردستان.

من ئاگری عەبدوڵڵاپوور لە شاری سەردەشت لە دایك بووم و لە ساڵی١٣٨٨ی هەتاوی هاتوومەتە نێو ریزی پێشمەرگەكانی حیزبی دێموكڕاتی كوردستان‌و ئێستاش ئەندامی یەكیەتیی لاوانم‌و لە خزمەتتان دام.

لاوان: ماوەی چەند ساڵە وەرزش دەكەی و یەكەم جار لە كوێ دەستت پێ كرد؟

ئاگری عەبدوڵڵاپوور: من لە سەرەتایی منداڵی‌یەوە زۆرم حەز لە وەرزش بوو بە تایبەتی "كۆنگفۆ"، چونكە ‌زۆرم سەیری فیلمی رەزمی دەكردو حەز و خولیایەكی تایبەتیم پێ‌ پەیدا كرد، ئەوەبوو لە تەمەنی 14 ساڵی ڕا لە ڕێگای كوڕە ‌خاڵەكەم "فریا ئەسپەندار" كە ئێستا لە نێو ریزی تێكۆشەرانی دێموكڕات دایە كە ئەو كات دەچوو بۆ باشگای كاڕاتە و منی هان دا بۆ ئەوەی كە لە گەڵی بچم بۆ باشگا، بەڵام من زۆرم حەز لە كاڕاتە نەبوو بۆیە ماوەیەكی كەم چووم و کاراتەم کردو ئەوە بوو دەسپێکی کاری وەرزشی من .

هۆكارەكانی دوور كەوتنەوەی لاوان له سیاسەت

چیا کوردستانی ‘‘خه‌ڵكانێکی زۆر خۆشی و بەختەوەری سەردەمی پیریەکەیان بە قەرزباری گیرو گرفت و سەختیەکانی سەردەمی گەنجێتی یان دەزانن’’ (ناپێلئۆن)

سه‌ره‌تا

لاوان بزوێنه‌ری چه‌رخی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگان، لاوان وه‌ك یه‌كێك له‌ سه‌رمایه‌ هه‌ره‌ گرینگ و بە نرخە‌كانی وڵاتان بۆ له‌ سیاسه‌ت دوور ده‌كه‌ونه‌وه‌؟ ئاخۆ لاوان بۆ خۆیان حه‌ز به‌ كاری سیاسی ناكه‌ن یان وایان لێ ده‌كه‌ن كه‌ له‌ سیاسه‌ت دوور كه‌ونه‌وه‌؟ ئه‌و پرسه‌ له‌م بابه‌ته‌دا به‌ كورتی دێنینه‌ به‌رباس.

به‌ هه‌ر راده‌یه‌ك كه‌ كه‌ هاوڵاتیان له‌ كارو باری  سیاسه‌ت دا رۆڵی خۆیان بگێڕن به‌و راده‌یه‌ش پڕۆسه‌ی گۆڕانكاریه‌ بنیاتنه‌ره‌كه‌نان زۆر ده‌بێ و به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ش هه‌ر راسته‌. دور كه‌وتنه‌وه‌ له‌ سیاسه‌ت له‌ بنه‌ره‌تدا به‌ هۆی دور كه‌وتنه‌وه‌و نامۆ خه‌ڵك‌ له‌ ده‌وڵه‌ت، ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ هۆكاری جۆراوجۆر بۆ وێنە‌ ترسانی خه‌ڵك به‌ هۆی له‌ده‌ست دانی پێگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی، سەركوتی به‌رده‌وامی ده‌سه‌ڵاتداران، و هۆكارگه‌لێكی له‌و بابه‌ته‌ له‌ پڕۆسه‌یه‌كی دیاری كراودا شكڵ ده‌گرێ.

نا بۆ بێدەنگی لەهەمبەر لەسێدارەدانی لاوانی کوردستان

ماوەیەک لەمەوبەرخۆپێشاندان و نارەزایەتی دەڕبرین بە دژی بڕیاری جێبەجێ کردنی سزای لە سێدارەدانی حەبیبوڵڵای لەتیفی لە زۆریک لە وڵاتانی ئەوروپاو هەروەها لە هەریمی کوردستان، لە شاری سلێمانی و هەولێر بەرێوەچوو و هەروەها لە هەموویان گرینگتر هەڵویستی بەشێکی بەرچاوی خەڵکی سنە بوو کە نارەزایەتیان دەربڕی و بەردەرگای زیندانی ناوەندی سنەیان بەرنەدا، و لە ئاکامدا ئەو هەڵوێستانە بوونە هۆی ئەوەی کە ئەگەر بۆ ماوەیەکی کاتیش بێت بڕیاری جێبەجێ کردنی حوکمەکە راوەستێ و جێبەجێ نەکرێ.

وتووێژی گۆڤاری "لاوان" لە گەڵ بەڕێز حەسەن قادرزادە ئەندامی دەفتەری سیاسی حدک

حەسەن قادر زادە: پێشمەرگە ئەو تێكۆشەرە كۆڵنەدەرەیە كە بۆ بەختیاری گەل و وڵاتەكەی، مەرگی وەپێش دەخات و بە بێ ترس و دوو دڵی ئامادەیەسەرمایەی ژیانی كە گیانیەتی بەختی بكات

*وتووێژ: چیا کوردستانی

لاوان: كاك حەسەن بەڕێزتان سەرەتا لە كەیەوە چالاكی سیاسیتان دەست پێ كردوە یان بە واتایەكی تر چالاكی سیاسیتان بۆ كەی دەگەڕێتەوە؟

حەسەن قادر زادە: دەسەڵاتداری حكوومەتی سەرەڕۆی پاشایەتی پەهلەوی بەسەر ژیان و ماڵی خەڵك دا بە شێوەیەك بوو كە زوڵم و ستەم و بێدادی دەكرد، لە بوارە جۆراو جۆرەكانی ژیانی سیاسی، كۆمەڵایەتی، ئابووری و نەبوونی ئازادی باڵی بەسەر وڵات دا كێشا بوو، هەموو كەس هەستی بە ناعەداڵەتی و نایەكسانی دەكرد.

وتووێژ لەگەڵ بەرپرسی گرووپی پاسكیل سوارانی كورد لە فینلاند

کەماڵ ئیزەدخا:
گرووپەكەی ئێمە خاوەن بەرنامەو ئەساسنامەی خۆیەتی و بە پێی ئەو ئەساسنامەیە هەموو كەسێك دەتوانێ ببێ بە ئەندامی گرووپەكەمان بەخۆش ییەوە كەسانی فینلەند یو رووس یو كۆزۆڤۆیی پێوەندیان پێوە گرتووین.

*دیمانە: سەردەشت كوردستانی

لاوان: وەك یەكەم پرسیار دەكرێ‌ بەشێك لە ژیانی خۆتمان بۆ باس بكەی.

كەماڵ یەزدان خا: بەر لە هەمووشتێك سەری رێزو نەوازش دادەنەوێنم بۆ هەموو شەهیدانی كوردستان و هەروەها سپاسی گۆڤاری لاوان دەكەم كە ئەو هەلەیان بۆ رەخساندم و بەسەرتان كردمەوە منیش بە شانازی دەزانم. من ناوم "كەماڵی یەزدان خا"یە و زۆر جار بە چەكۆ ناوم دەبەن، چونكە لە گوندی چەكۆ لە دایك بووم گوندی چەكۆ لە قانوونی كۆماری ئیسلامی سەر بە سەردەشت و لە دابەشكاری حیزبیش دا سەر بە پیرانشارە، بەڵام لە پیرانشار گەورە بووم و شانازی بەوە دەكەم كە لە گوندێكی ئەو ناوچەیە لە دایك بووم.

مافی مرۆڤ لە بەڵگە نامە نێودەوڵەتییەكاندا دا

ئامادە کردنی: چیا کوردستانی

پێشەكی

مافی مرۆڤ زۆری لەسەر گوتراوەو زۆری لەسەر نووسراوە بە زمانەكانی جیهان و گرینگیەكی تایبەتی پیدراوە لە لایەن رێكخراوی نەتەوە یەكگرتوەكانەوە هەروەها كۆمەلێكی زۆری رێكەوتنامەی نێودەوڵەتی لەبارەیەوە بەستراوە، ئەمرۆ ئەم بابەتە بۆتە بابەتێكی جیهانی منیش وەك تاكێك كورد زۆر بەلامەوەە گرینگ بوو كە لەسەر باسێكی وا توێژینەوە بكەم چوونكە بەداخەوە بە زمانی كوردی زۆر كەم لەسەر مافی مرۆڤ نوسراوە بۆ ئێمەی كورد زۆر پێویستە كە  باس و لێكۆلێنەوە توێژینەوە لەسەر ئەم پرسە هەستیارە بكەین چوونكە ئێمە هەنووكە نەتەوەیەكین كە مافەكانمان پێشێل دەكرێن كە هۆكاری ئەوەش دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی كە وشیاریمان لەسەر ئەو مافە سرووشتیانە نیە هەستیان پێناكەین كە مافەكانمان پێشێل دەكرێن لە لایەن دەسەڵاتدارانەوە.

وتوێژی لەگەڵ بەرێز "مستەفا مەعرووفی" سكرتێری پێشووی یەكیەتیی لاوان و ئەندامی كومیتەی ناوەندی "حدك"

مستەفا مەعروفی: 

ئەمن پێم وایە له م قۆناغەدا تا نه ته وەی كورد بە ئازاد ی و مافەكان ی دەگا، لاو ی كورد ئەركی سه ر شانیەتی كاری سیاسی بكا

‌وتووێژ: جیا کوردستانی

لاوان: كاك مستەفا دەكرێ‌ وەك یەكەم پرسیار پێمان بڵێی لاو كێ¬یە و  سیاسەت مانانی چیە؟

  مستەفا مەعرووفی:  لاویەتی بەر لە هەموو شتێك بریتی¬یە لە قۆناغێكی تەمەنی مرۆڤ . ئەو قۆناغە دوای قۆناغی مێرمنداڵی كە تا 18 ساڵیە، دەست پێ‌ دەكا. مرۆڤ تا تەمەنی 18 ساڵی لە رووی قانوونیەوە بەر پرسیار نیە ‌و پێویستیی بە سەرپەرستە. بەڵام لەو تەمەنە بەرەو ژوور تەواوی بەرپرسایەتی¬یە قانوونی¬یەكانی لەسەرە‌و لە بەرامبەر كار ‌و كردەوەكانی دا وەڵامدەرە ‌و بۆخۆی لە بارەی خۆیدا دەتوانێ‌ بڕیار بدا ‌و ئەو قۆناغە تا 30 ساڵی دەخایەنێ‌. 

رای دیكەش لە بارەی ئەو قۆناغەوە هەیە كە پێی وایە لە 14 ساڵی¬یەوە قۆناغی لاوەتی دەست پێ‌ دەكا‌و تەنانەت رای وا هەیە كە تا تەمەنی 40 ساڵی بە قۆناغی لاویەتی دەزانێ‌.

رێبازی تاك سەروەری (Individualism)

ئامادە كردن‌و وەرگێرانی: چیا کوردستانی

سەرەتا 

بنەماكانی رێباز: ئازادی‌و گرێبەستی كۆمەڵایەتی

ئەم رێبازە لە سەدەكانی 17‌و 18ی زاینی سەری هەڵدا‌و لەسەر دەستی فیلسووفەكانی شۆرشی فەرانسا لە ساڵی 1787، گەیشتە لووتكە كە لە سەر بناغەی تئۆری "گرێبەستی كۆمەڵایەتی" دایان مەزراند ئەم رێبازە تاكەكەس بە مەبەستی كۆمەڵا‌و رێكخراوی كۆمەڵایەتی دادەنێ‌، كە دەبێ‌ بەردەوام لەهەوڵا دابن لە پێناوی بەدی هێنانی كامەرانی تاكەكەس‌و جێ‌بەجێ‌ كردنی بەرژەوەندیە تایبەتیەكانی. ئەم بەرژەوەندییە بەجێ‌ هێنانی دەبێ‌ بە هۆی وەدەست هێنانی بەرژەوەندی كۆمەڵایەتی. چوونكە بەرژەوەندی كۆمەڵایەتی تەنیا لە كۆمەڵە بەرژەوەندی تایەبەتیەكانی تاكە كەسانی كۆمەڵا پێكهاتووە‌و خێری گشتیش بریتیە لە خێر‌و خۆشی تاكەكەسەكان. وەكوو بەروونی بۆمان دەردەكەوێ‌ تاكەكەس. مەبەست‌و ئامانجی پیرۆزی ئەو رێبازەیەو بناغەی بۆچوونەكا ئەم رێبازەیە لە رێبازی "یاسای سرووشت" دادەمەزرێ‌‌و رەگ‌و ریشەی بۆ ئەو رێبازە دەگەرێتەوە. 

ئێعدام كردنی‌ چالاكانی‌ مه‌ده‌نی‌ و سیاسی‌ نیشانه‌ی‌ زه‌بوونی‌ ده‌سه‌ڵاته‌

چیا کوردستانی

ئێعدام كردنی‌ مرۆڤه‌كان له‌ كۆنه‌وه‌ بووه‌و هه‌یه‌ ‌و حكوومه‌ت ‌و ده‌سه‌ڵاتداران بۆ ڕزگاربوون له‌ چنگ ویست و داخوازی‌یه‌ به‌رحه‌قه‌كانی‌ به‌ قه‌ولی‌ خۆیان نه‌یاره‌كانیان گرتوویانه‌ته‌ به‌ر و ئه‌م كرده‌وه‌یه‌ش به‌ شێوه‌ی‌ جۆراوجۆر به‌ڕێوه‌ چووه‌، ده‌توانین بڵێین كه‌ له‌ سه‌ره‌تادا هه‌موو ده‌وڵه‌تان كه‌ڵكیان له‌م جۆره‌ سزا نامرۆڤانه‌یه‌ وه‌رده‌گرت، و یه‌كه‌م وڵات كه‌ ئه‌و ره‌چه‌یه‌ی‌ شكاند ‌و سزای‌ ئێعدامی‌ له‌ لیستی‌ سزاكانی‌ خۆی‌ هه‌ڵگرت، وڵاتی‌ ئیتالیا بوو ‌و دواتر ورده‌ ورده‌ وڵاتانی‌¬تریش سزای‌ ئێعدامیان له‌ لیستی‌ سزاكانی‌ خۆیان هه‌ڵگرت، به‌ڵام هه‌نووكه‌ش هه‌ندی وڵات هه‌ن كه‌ كه‌ڵك له‌م جۆره‌ سزایه‌ وه‌رده‌گرن كه‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران له‌ ریزی‌ هه‌ره‌ پێشه‌وه‌ی‌ ئه‌م وڵاتانه‌یه‌ كه‌ سزای‌ ئێعدامی‌ تێدا به‌رێوه‌ ده‌چێ‌ ‌و له‌و باره‌وه‌ پشكی‌ شێری‌ به‌ر كه‌وتووه‌‌و ئه‌گه‌ر به‌ پێی‌ رێژه‌ی‌ دانیشتوان حه‌ساوی‌ بۆ بكه‌ین یه‌كه‌م وڵاتی‌ جیهانه‌ كه‌ زۆرترین ئێعدامی‌ زیندانیانی‌ سیاسیی‌ و مه‌ده‌نی‌ تێدا به‌رێوه‌ ده‌چێ.