وتووێژی له‌ گه‌ڵ به‌رێز چیا عه‌بدوڵڵاپوور یاسا ناس و جێگری سکرتێری یه‌کیه‌تی لاوانی دێموكڕاتی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان

تێبینی ئەم وتووێژە لە سایتی یەکیەتی لاوان دا بڵاو بۆتەوە، ئەمەش لینکەکەیەتی:

http://www.lawan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=1982

'' شوناس و پیگه‌ی گه‌نجان، روانگه‌ی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌ هه‌مبه‌ر پرسی لاوان''  له‌ وتووێژی له‌ گه‌ڵ به‌رێز چیا عه‌بدوڵڵاپوور یاسا ناس و جێگری سکرتێری یه‌کیه‌تی لاوانی دێموكڕاتی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان

دیمانه‌: ئازاد محه‌ممه‌دزاده‌

"چیا عەبدوڵڵا پوور" لە شاری سەردەشت لە دایک بووه‌ و لە کۆتایی‌یەکانی ساڵی ٧٨ی هەتاوی هاتۆتە ریزی حیزبی دێموکڕات و هەر لەسەرەتای پێشمەرگایەتی‌یەوە بووه‌ته‌ ئەندامی یەکیەتی لاوان و  بەردەوام لەگەڵ بەجێ گەیاندنی ئەرکی پێشمەرگایەتی چالاکی له‌و رێکخراوه‌دا هەبووە، له‌ دامەزراندنی رۆژنامە دیواری "برووسکە" یەکەم کاری نوسین، وەرگێران و بڵاو کراوەیی دەست پێ کردووه‌، دواتر لە رۆژنامەی کوردستان، گۆڤاری تیشک و گۆڤاری لاوان کاری کردووە. ماوەی چوار ساڵ بەرپرسی راگەیاندنی یەکیەتی لاوان بووه‌ و هەر لەگەڵ خوێندن لە زانکۆ ماوەی ٣ ساڵیش سەرنوسەری گۆڤاری لاوان بووه‌ و لە کۆنگرەی پێنجی یەکیەتی لاوانیش وەک ئەندامی جێگری سکرتێری لاوان هەڵبژێردراو و هەنووکەش ئەو بەرپرسایەتیی هەیە . ساڵی ٢٠١١ لیسانسی یاسای لە زانکۆی کۆیە وەرگرتووەو ئێستاش لە وڵاتی فینلاند دەژی.

پ ـ گه‌نج کێ‌یه‌ و چۆن پێناسه‌ ده‌کرێ و ئه‌رک و مافه‌کانی له‌ چ چوارچێوه‌یه‌ک‌دا دیاری وده‌سته‌به‌ر ده‌کرین؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: پێناسەیەکی یەکگرتوو یان تەمەنێکی تایبەت بۆ لاو دیاری نەکراوە بەڵام دەتوانم بڵێم کە لاو کەسێکە کە هەر قۆناغێکی بە نێوی پێگەیشتن تێپەڕاندووەو نوێ‌بوونه‌وه‌و گۆرانکاریەکی گشتی تێدا پێك هێناوه‌، چونکە لە جیهانی منداڵێ هاتوتە دەر و چۆتە ناو جیهانی پڕ لە بەرپرسیاریەتی گەورەکانەوە لاو کەسێکە لە دەورانی بێهێزی منداڵی تێپەرکردووەو دەورەیەکی دیکەی لەرزۆکی و سستی پیری لەبردەمە و باشترین و چا‌لاکترین ده‌ورانی تەمەنی هەر مرۆڤێک دەورانی لاویەتی یان گەنجیەتی‌یە. لێرەدا ئەوەش بڵێم کە تەمەن ژمارەیە و ئەوەی گرینگە چالاکی و جموجۆڵی و ده‌ستکه‌وتی مرۆڤەکانە، هەوروەها بیر و هەستی مرۆڤە کە گەنجیەتی ئەو یان بەتەمەنی پیری ئەو نیشان دەدات هەر تاکێکی کۆمەڵگا کە چالاک بێت جموجۆڵی زۆر بێت، هەستێکی گۆرانخوازی هەبێت و لەگەڵ گۆرانکاریەکانی سەردەم دا خۆی بگونجێنێ لاوە.

بە نیسبەت به‌شی دووهەمی پرسیارەکەتانەوە کاک ئازاد سەرەتا پێـم خۆشە باسی مافەکانی لاوان بکەم کە دەبێ دەسەڵات بە شێوەیەکی کردەکی ئه‌وکه‌شه‌ له‌بار و گونجاوه‌ بۆ لاوانی دابین بکات و لەوانە دەتوانین ئاماژە بە دابین کردنی دەرەتانی کار و مافی راهێنان و پەروەردەی سەردەمیانە هەروەها مافی خوێندن و دابین کردنی شوێن بۆ گەڕان و سەیران و رەخساندنی هەڵی بەشداری کردن لە چالاکیە کۆمەڵایەتیەکان و هەروەها رەخساندنی دەرەتانی پێوەندی و دیالۆگی ئازاد بو گواستنه‌وه‌ی بیروڕا و بۆچوونه‌کانیان لەگەڵ هاوتەمەنەکانیان، دابین کردنی شوێنی چالاکی وەرزشی، هونەری، کلتووری هەروەها پێدانی بەرپرسیاریەتی بە لاوان بە هۆی ئەوەی کە داهاتووی هەر ولاتێک بەستراوەتەوە بە لاوانەوە و لە لایەن لاونەوە درووست دەکرێ ئەگەر لاوێک لە وڵاتێک یان کۆمەڵگایەکی وا دا پەروەردە بێت لاوێکی تەندرووست و سەلامەتە لە رووی دەروونیەوە و نەخۆش نیە و بە پێچەوانەشەوە ئەگەر ئەو مافانەی بۆ دابین نەکرێ ئەوا ئەو لاوە یان لاوانە لە رووی تەندرووستی و سەلامەتی دەروونیەوە نەخۆشن و لەقۆناغەکانی دیکەی تەمەنیان‌دا هەمیشە و لە هەر تەمەنێکی ژیان‌دا هەوڵی پر کردنەوە ئەو بۆشاییانە دەدەن و ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە مافی لاوەکان پێشێل بکرێت و کێشە درووست بێت.

 سەبارەت بە ئەرکی لاوان دەبێ سەرەتا ئەوە بڵێم کە  چوونکە لاوی کورد لە کۆمەڵگایەک دا پەروەردە دەبێ کە ژێر دەستەیە و خاوەنی شوناسی خۆی نیە و کێشەی شووناسی هەیە.له‌م روویه‌وه‌ لاوی کورد دەبێ لەوە تێبگات که‌ ئەرکێکی مێژوویی و مرۆڤایه‌تی لەسەر شانە، لەبەر ئەوەی کە ئێمە گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتین، بۆیە لاوی کورد  دەبێ ئەرکی خۆی بە نیسبەت نیشتمانەکەی بەجێ بگه‌یه‌نێ. لاوی کورد هەوڵ بدا که‌ سه‌ره‌تای هاتنه‌ نێو که‌شی گشتی کۆمه‌ڵگا و فه‌زای گه‌وره‌کان شوناسی راستەقینەی خۆی بدۆزێتەوە، خۆی لەچاو لاوانی نەتەوەکانی دیکە بە کەم نەزانێ و هەست بە بەرپرسیاریەتی زیاتر بکات بە نیسبەت پرسەکانی کۆمەڵگا و نەتەوەکەی‌یەوە و نابێ لەم رووەوە کەمتەرخەم بێت بۆ نموونە ئه‌گه‌ر لاوێکیش ئەندامی هیچ حیزب و رێکخراوێکیش نەبێ بەڵام نابێ بەو بیانوویەوە خۆی لە پرسەکانی کۆمەڵگاکەی بدزێتەوە، چونکە هەڵوێستی حیزب و رێکخراوەکانی ناو کۆمەڵگاکەی کاریگەری راستەوخۆی لەسەر تاک تاکی کۆمەڵگا و نەوەکانی داهاتووش دەبێ و له‌ده‌ره‌وه‌ی چوار جێوه‌ی حیزبی و رێکخراوه‌یش لاوان هه‌ر ئه‌رکدار و به‌رپرسیارن به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵگاکەیان، به‌تایبه‌ت لاوانی کورد جا لە هەر شوێنێکی ئەم جیهانە دا بژین نابێ که‌متره‌خه‌می بکه‌ن له‌ ڕاپه‌راندنی ئه‌رکه‌ نه‌ته‌وه‌یی‌یه‌کانیان. بۆیە هەمیشە دەبێ بە روانینێکی رخنەگرانه‌وه‌ بروانێتە دەسەڵات بە گشتی و حیزبەکان بە تایبەتی، هەروەها ده‌سه‌ڵات گرینگی بە خوێندن ، په‌روه‌رده‌، بارهێنان ، را‌هێنان و پێگه‌یاندنی ئه‌و لاوه‌ کوردانه‌ بدات که‌ له‌ دەرەوەی وڵات دەژین که‌ راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ کلتووره‌جیاوازه‌کان و پێشکه‌وتن و گه‌شه‌سه‌ندی ئه‌و کۆمه‌ڵگایانه‌ تێکه‌ڵن. ئه‌وانیش به‌شیکی دانه‌براون له‌ کۆمه‌ڵگای کورد و ته‌نانه‌ت به‌رپرسایه‌تی زیاتریشیان له‌ ئه‌ستۆته‌، ئه‌و لاوانه‌ی که‌ له‌ده‌ره‌وه‌ ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ن دەبێ خۆیان وا ببینن کە نوێنه‌ر و سەفیری یان دیپڵۆماتێکی نا فەرمی کوردستانن ئەوان ئەرکەیان لەسەر شانە کە بخوێنن و بڕوانامە لە ناوەندەکانی خوێندنی باڵای ئەو وڵاتانە بەدەست بێنن چالاکی بکەن لە رێکخراوەکان‌دا و هەوڵ بدەن شتە باشەکانی کلتوووری ئەورووپا وەربگرن و بیگوازنەوە بۆ ناوخۆی وڵات. بە بڕوای من هەر تاکێکی کورد بە تایبەت لاوان دەبێ خوێندن وەک جۆرێک لە پێشمەرگایەتی چاو لێ بکەن جا لە هەر شوێنێک و وڵاتێک بێت.

مافی و ئەرکی لاوانیش لە چوارچێوەی حکومەتێکی دێموکرات و دادپەروەردا کە  یاسا تێیدا سەروەر بێ  دەستەبەر دەکرێن. هەروەها گه‌نجان هێنانە کایەی کۆمەڵگایەکی ئازاد و مەدەنی کە چینە جۆراوجۆرەکانی ناو ئه‌و کۆمەڵگایه‌ بتوانن بە ئازادی و سەربەخۆ لە حیزبەکان و دەسەڵات باس کە خۆیان بکەن چاوەدێری ئەو یاسایانە بکرێ و نەهێڵدرێ کە فەراموش بکرێن.

پ ـ کۆمه‌ڵگا و میدیا به‌تایبه‌ت له‌ کوردستان چه‌نده‌ گرنگی به‌ پرسی لاوان و چینی گه‌نج ده‌دات؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: کۆمەڵگای کوردی لە رۆژهەڵاتی کوردستان لە ژێر کاریگەری دەسەڵاتی ناوەندی دایە کە دەسەڵاتێکی دواکەوتوو، دیکتاتۆر و نادادپه‌ره‌وره‌، لەوەها دۆخێک دا هەمیشە بە چاوی گومانەوە سه‌یری لاوان کراوە و یاساکانی ئیران نەیان ویستوە کە پێگەیەکی شیاو و له‌بار بۆ لاوان دابین بکەن. هەر وێنایەکیش کە دەسەڵات ویستوویەتی لە لاوان درووستی بکات ئەوا ئەوان لایان داوە و دووری‌یان لێ کردووه‌. ئەگەر هێزی و پتانسێلی لاوان کەڵکی لێوەرنەگیردرێ و بە شێوەیەکی سەردەمیانە و درووست هیدایەت نەکرێ ئەوا دەتوانێ هێزێکی وێرانکەری لێ بەرهەم بێ کە کێشە وکاره‌ساتێکی زۆر بۆ کۆمەڵگا دەخوڵقێنێ، کەواتە بۆ کۆمەڵگا وا باش‌و لۆژیکیە کە بۆ لاوەکانی خزمەتگوزاری گەشت و سەیران، پەروەردەو پیشەیی شیاویان بۆ دابین بکات تاکوو لەو رێگایەوە تاڕادەیەک لە بێ ناسنامەیی و لە خۆنامۆبوونی لاوان کەم بکاتەوە. لەو نێوەش دا مێدیا دەتوانێ دەورێ کاریگەری هەبێ لە ناساندن و ئاشنا کردنی لاوان بە مافەکانیان هەروەها ئەرک پێئەسپاردنیان لە مێدیادا و دەرکەوتنیان لە مێدیا دا هەستی باوەربەخۆبوونیان تێدا بەرز دەکاتەوە و کەسایەتیەکی بەهێزیان تێدا پەروەردە و دروست دەبێ.

پ ـ ئایا به‌ڕای به‌رێزتان که‌مته‌رخه‌می نه‌کراوه‌ به‌ نیسبه‌ت پرسی لاوان و هۆکاره‌که‌ی بۆ چ ده‌گه‌رێته‌وه‌؟

چیا عەبدوڵڵاپوور:کەمتەرخەمی زۆر کراوە شوێنه‌وار و ئاسەوارەکانیشی بە چاوی خۆمان دەبینین، بە سەرنجدان بەوەی کە لاوان لە سەردەمێک‌دا دەژین کە ئەمرۆیان لە گەڵ دوێنێیان لەوانەیە جیاوازی زۆر هەبێ. ئەوان نایان هەوێ وەکوو نەوەکانی پێش خۆیان بژین. به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ بەردەوام بەدوای شت و دیاردەی تازەدان و لە سەردەمی ته‌کنۆلۆژیا خۆیان ده‌بیننه‌وه‌، که‌ ماهوارە، مۆبایل، ئینتێرنێت و کاناڵە کۆمەڵایەتیەکان زانیاری‌یه‌کان و رۆماڵکردنی بابه‌تی گشتی له‌ چرکه‌ ساتێک‌دا ده‌گوازرێنه‌وه‌ بۆ هه‌ر چوار لای جیهان و بەردەوام لە گۆرانکاری به‌ خۆیانه‌وه‌ ده‌بینن و بەرۆژ دەبنەوە ئەوەش وا له‌ گه‌نج ده‌کات کە قەت نەتوانێ بە نیسبەت ئەو رووداوانەی کە لە سەردەمی ئێستا لە جیهان‌دا روو دەدەن کەمتەرخەم نەبێ.

ئه‌وه‌ش بڵیم که‌ میدیای ئازاد و سەربەخۆ لە ئێران دا بوونی نیە و میدیای کۆماری ئیسلامیش زۆر کەم گرینگی بە پرسی لاوان و شووناس و خۆدۆزینه‌وه‌ی ئه‌و توێژه‌ دەدات و ئەو بەرنامانەش کە لە کەناڵەکانی رێژیمەوە بڵاو دەبنەوە دەربری ویست و داخوازی لاوان نین و لە گەڵ  سروشت و خولیاکانڕاستەقینەکانیان ناتەبان و زۆرتر بە زەرەری چینی لاوانن تاکوو لە بەرژەوەندیان بن.  تەنانەت ئێمە لە ناو میدیای هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانیش‌دا کەمتر شاهیدی بەرنامەی تایبەت بە لاوانین. بەتایبەت لە کورد کاناڵ دا هیچ بەرنامەیەکی تایبەت بە لاوان بوونی نیە و لاون لەم کاناڵە‌دا بە تەواوەتی پەراوێز خراون. کە ئەوەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە لە گرینگی و بایەخ و کاریگەری هێزی لاوان لە بنیات نان و داهاتووی کۆمەڵگای کوردستان نەگەیشتوون و هەروەها کەمتەرخەمی لاوان لە ئاست پێشێل کرانی مافەکانیان و هەروەها سوور نەبوون لەسەر داخوازیەکانیان هۆکارێکی دیکەیە. لێره‌دا ئێمه‌ ململانێی نێوان دوو یا چه‌ند نه‌وە ده‌بینین که‌ نه‌وەی پێشوو ئامانجیان ماندنه‌وه‌ی کەشی خۆیانه‌ به‌سه‌ر گه‌نجان‌دا و ئیده‌و بیرو بۆچوون و فکره‌کانیان له‌ قالبی خۆیان دا و نه‌وه‌ی تازه‌ به‌رهه‌م هاتوو دیکتە بکه‌ن و بەوەش دەرەتانی فکرکردنەوە و تێڕامان لە لاوان ده‌ستێننه‌وه‌ و لاوان وا لێدەکەن کە باوەریان بە خۆیان نەبێت و لە ئاکامیشدا لاوێک بەرهەم دێت کە بە فکر و بیرو بۆچوونی نەوەکانی پێش خۆی دەجوڵێتەوە و توانای داهێنانی نابێت لە هیچ بوارێک دا.

پ ـ ئه‌رکی ده‌سه‌ڵات و حکوومه‌ت به‌ نیسبه‌ت لاوان چی‌یه‌ و ده‌بی چۆن مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و تویژه‌ بکات و چۆن که‌ش و فه‌زایه‌ک بۆ لاوان دروست بکات ؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: دەسەڵات دەبێ ئیملاناتی پەروەردەو فێرکردن هەروەها سەرگەرمی و گەشت و سەیران بۆ لاوان پێک بێنێ و هەروەها هەڵی کاریان بۆ برەخسێنێ ، ئیمکانی ئەوەیان پێ‌بدا کە بتوانن ژیانی هاوبەش پێک بێنن  هەروەها لە لایەن حکومەتەوە بەرپرسیاریەتییان پێ بدرێ و خۆیان له‌ ئاستی سه‌ره‌وه‌ی به‌رێوه‌به‌ڕی وڵات‌دا ببیننه‌وه‌.لێره‌دایه‌کە لاوان هەستی باوەر بە خۆ بوونیان تێدا بە هێز ده‌بێ. بە گشتی ده‌سه‌ڵات و کۆمه‌لگا به‌رپرسه‌ له‌ پاراستنی و پشتیوانی کردنی نه‌وه‌ی نوێ و زهنیه‌تێک درووست بکات که‌ بە چاوی گومانەوە چاو لە لاوان نەکرێت و رێز لە لاوان بگیردرێ و وا بکەنکە  لاوان هەست بە نامۆیی نەکەن لە کۆمەڵگادا وتێیدا بە دەسەڵات گشتی کەشیکی وا برەخسێنێ کە لاوەکان بتوانن تێیدا  باس لە هەست و خولیاکانی خۆیان بکەن وله‌ لایه‌ن کۆمه‌ڵگا و ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ ئه‌و رێگایه‌یان پێ بدرێ بۆ ‌هێنانه‌ دی ئامانجه‌کانیان تا بتوانن بۆ گه‌یشتن به‌ خواسته‌کانیان له‌ داهاتوودا هەنگاو هەڵێنن.

پ ـ کۆمه‌ڵگایه‌ک که‌ گرینگی به‌ پرسی لاوان نادات به‌ره‌و چ قه‌یران و ئاراسته‌یه‌ک ده‌ڕوات؟ به‌پێچه‌وانه‌؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: دەتوانم بڵێم کە بەو ئاراستەیەدا دەڕوات کە هەنووکە لە ئێران ژێر دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامیدا هەیە. لەوەها کۆمەڵگایەک دا لاوەکان تووشی کێشەی خەمۆکی، باوەبەخۆنەبوون، بێکاری، گەندەڵی، گیرۆدە بوون بە مادە هۆشبەرەکان و زۆر کێشەی دیکە کە هەنووکە لە کۆمەڵگای ئێران دا دەیانبینین دەبێتەوە و هەروەها روو کردنی لاوەکان لە تاراوگە. لەوەها کۆمەڵگایەک دا لاوان کەمتر لە بنیاتنان و بەرەو پێشچوونی و گه‌شه‌سه‌ندنی ولاته‌که‌یان‌دا بەشدار دەبن. و سەرمایەیەکی هەرە گرینگی وڵات بە فیرۆ دەچێت و لە وەها کۆمەڵگایەک دا لاوەکان لە رووی دەروونیەوە نەخۆشن و هەمیشە هەوڵی پڕکردنەوەی ئه‌و بۆشایی‌یانه‌ دەدەن که‌ ده‌که‌وێته نیو ژیانیان و دوای مافه‌ زه‌وت کراوه‌کانیان ده‌که‌ون. بە پێچیوانەکەشی ئەگەر دەسەڵاتێک یا کۆمه‌ڵگایه‌ک گرینگی بە پرسی لاوان بدات ئەوا کۆمەڵگایەکی تەندرووست دەخۆڵقێت کە تێیدا کەسەکانی هەستی باوەر بە خۆبوونیان زۆرەو کەمتر تووشی خەمۆکی و مادە هۆشبەرەکان دەبن بەگشتی ئەو دیاردانەی کە باشمان کردن بۆ کەمترین ئاست دادەبەزن لاوان لەوەها دۆخێک دا شانازی بە کەسایەتی خۆیان و نەتەوەکەیان دەکەن هەروەها زۆر کەمتریش وڵات جیدەهێڵن و لە کۆتاییدا دەبنە هێزیكی کاریگەر بۆ بنیاتنان و بەرەوپێش چوونی وڵاتەکەیان.

پ ـ ئاستی رۆشنگه‌ری گشتی له‌ نێو رێکخراوه‌ کوردی‌یه‌کانی تایبه‌ت به‌ لاوان چۆنه‌ و ده‌بێ زیاتر گرنگی به‌ کام  به‌ش بده‌ن و لاوان به‌ره‌و چ ئامانجێک پاڵ پێوه‌نێن؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: بە هۆی ئەوەی کە رێکخراوە کوردیەکانی تایبەت بەلاوان زۆربەی هەرە زۆریان لە لایەن حیزبەکانەوە دامەزراون و ئەوانیش گرێ دراوی سیاسەتەکانی ئەو حیزبانەن کە دایان مەزراندوون و ئاستی رۆشنگەریشیان بەوانەوە بەستراوەتەوە واتە ئەگەر حیزبەکە ئاستی رۆشنگەری لەسەرێ بێت ئەوا ئەو رێکخراوەش ئاستی رۆشنگەری لەسەرێیە و بە پێچیوانەشەوە هەر راستە.

دەزانی کێشە لاوان گرێ دراوە بە کێشەیەکی گەورەتر کە کێشەی نەتەوەییە بۆیە ئەمە وا دەکات کە زۆر جار کێشەی تایبەتی لاوان ون بێت لەو کێشەیەدا بکەین هەرچەند من لە بڕووایەدام کە دەبێ هاوتەریب لەگەڵ کارکردن بۆ کێشەی نەتەوەیی کار بۆ کێشەی تایبەت بە لاوانیش بکەین لەو نێوەش دا لەو باوەرەدام کە دەبێ زۆرتر کار لەسەر ئاشنا کردنی لاوەکان بە ماف و ئەرکەکانیان ئاشنا بکەین و تێیان بگەیەنین چوونکە ئەگەر لاوێک نەزانێ مافەکانی چین ئەوا نازانێ کە مافی پێشێل دەکرێت یان ئەگەر نەزانێ چ ئەرکێکی بە نیسبەت کۆمەڵگاکەی لەسەر شانە ئەوا ناتوانێ ئەرکەکەی بەجی بگەیەنێ.

پ ـ بەریزتان باسی ئەرکتان کرد دەتوانی پێم بڵێی کە لاوی کورد ئەرکی چی‌یە و چۆن ئه‌و ئه‌رکه‌ رادەپه‌رێنی؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: سەرەکیترین ئەرکی لاوی کورد ئەوەیە کە بە نیسبەت پرسەکانی دەوروو بەری هەست بە بەرپرسیاریەتی بکات و کەمتەرخەم نەبێ. کەوابوو ئەوا دڵنیام بە پێی هۆگری و توانایی و دەرەتانی خۆی هەنگاو هەڵدێنێتەوە کە هەنگاویشی هەڵێنایەوە ئەرکەکانی جێ بەجێ کردووە.

لاوی کورد لە ناو خۆی وەڵات یەکەم ئەرکی ئەوەیە کە گرینگی زیاتر بە خوێندن بدات و خوێندنی بەرز تەواو بکات چونکە بەراستی من خوێندن بە جۆرێک پێشمەرگایەتی دەزانم چوونکە بەشێکی هەرەزۆری کێشەی کوردستان لە نەخوێندەواریەوە سەرچاوەی گرتووە، نەخوێندەواری بە واتای ئه‌وه‌ی که‌ ئەمرۆ له‌و سه‌رده‌مه‌دا کە  جیهان به‌ره‌و گۆران ده‌روات ناوشیاری و نائاگایی بە دوای خۆیدا دێنێ و شوێنەوار‌و کاریگەری لەسەر نەوەکانی دوای خۆشی ده‌بێ، سەبارەت بەو لاوە کوردانەی کە لەدەرەوەی وڵات دەژین دەبێ ئەوە بڵێم کە ئەوان ئەرکێکی مێژویی و نەتەوەییان لەسەر شانە کە دەبێ خۆیان وەک سەفیری کوردستان ببینن و هەوڵ بدەن کە لە ئیمکانات و خزمەتگوزاریەکانی ئەو وڵاتە بە سێوەیەکی باش کەڵک وەربگرن بەتایبەت لە رووی خوێندنەوەو هەروەها دەبێ هەوڵ بدەن قۆناغە بەرزەکانی خوێندن لەو وڵاتانە ببڕن و که‌سایه‌تی به‌سوود و کارامه‌ و پسپۆر و به‌ڵک له‌ خۆیاندا دروست بکه‌ن. لێره‌دا ده‌بێ سوود له‌ لایەنە باشەکانی کلتووری ئەو وڵاتانە وه‌ربگرن و له‌ لایەنە خراپەکانیشی خۆ بە دوور بگرن. چونکە ئەوان سەرمایەی داهاتوون بۆ وڵات و که‌ رۆژێک رزگاری نه‌ته‌وه‌یی و مافی چاره‌ی خۆ نووسین بۆ کورد ده‌سته‌به‌ر بوو و کورد به‌ ئامانجه‌کانی گه‌یشت ئێمه ‌له‌ کوردستان‌دا لە هەموو بوارەکان‌دا کەسایه‌تی پسپوۆرمان هه‌بێ. بەڵام بەداخەوە دەبێ ئاماژە بە وە بکەم کە لاوانی کورد لە دەرەوە کەمتر هەوڵیان داوە کە لەو ئیمکاناتە کەڵک وەربگرن و بخوێنن و زۆرتر رێگای تریان گرتۆتە بەر که‌ هیوام وایه‌ که‌ ئەو پرسیارە لە خۆیان بکەن کە بۆ لە وڵاتی خۆیان ناژین و بۆ کورد تاکوو هەنووکە نەیتوانیوە کیانی خۆی هەبێ‌.

پ ـ یه‌کیه‌تی لاوان وه‌ک یه‌که‌م رێکخراوی سینفی و مه‌ده‌نی تایبه‌ت چینی گه‌نج‌ له‌ کوردستان‌دا  دێته‌ئه‌ژماردن که‌ به‌ شێوه‌ی سیستماتیک و ئۆرگانیزه‌کراو له‌ ژێر سێبه‌ری کۆماری کوردستان‌دا دامه‌زراوه‌، پرسیار لێڕه‌دا ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌م رێکخراوه‌ له‌قالبی دوێنی و ئه‌مرۆیی‌دا چۆن ده‌بینن؟ چه‌نده‌ توانیویه‌تی خۆی به‌ رۆژ بکاته‌وه؟ ئه‌م رێکخراوه‌ چه‌نده‌ کاریگه‌ری له‌ سه‌ر لاوانی کوردستان هه‌بووه‌ و چه‌نده‌ په‌یامی روشنگری کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی بۆ نیو گه‌نجان گواستۆته‌وه‌ تا چه‌نده‌ له‌ هه‌وڵه‌کانی‌دا سه‌رکه‌وتوو بووه‌؟ 

چیا عەبدوڵڵاپوور: سرووشتی لاو ئەوەیە کە هەمیشە خۆی بە رۆژ دەکاتەوە و لەگەڵ گۆرانکاریەکان دێتەوە، یەکیەتی لاوانیش وەک رێکخراوێکی لاوان ئەو پتانسیەلەی تێدابووە هەمیشە هەوڵی داوە کە خۆی بە رۆژ بکاتەوە و هەرچەند ئیمکاناتی  یەکیەتی لاوان زۆر سنوور دار بووە، بەڵام بە پێی توانا هەوڵی داوە بە پێی گۆرانکاریەکان هەنگاو هەڵبێنێتەوە ئەوەش لە بەرنامەی پێرەوی یەکیەتی لاواندا رەنگی داوەتەوە. یه‌کیه‌تی لاوان له‌ زۆر بواری جۆراوجۆردا په‌یامی داوه‌ و ئه‌و په‌یامانه‌ش له‌ جه‌ندین قالبی جۆراوجۆر دا خۆیان ده‌رخستووه‌ وهه‌وڵی داوه‌ که‌ په‌یامه‌کانی بگاته‌ گوێی لاوه‌کان و خۆیان خوێندنه‌وه‌یان بۆ پرسە گشتی و تایبه‌تی‌یەکان هه‌بێ و شوناس و بوونی خۆیان بپارێزن و شوێن دانه‌ر بن له‌ نیو کۆمه‌ڵگادا.

سەبارەت بە کاریگەری رێکخراوی لاوان دەبێ بڵێم کە ده‌بێ ئیمکاناتی رۆژت هەبێ و حکومەت یا ده‌سه‌ڵاتێک پشتگیری و پشتیوانیت لێ بکات، دەبێ لە ناو خۆی وڵات بوونت هەبێ و پێوەندی راستەوخۆت لەگەڵ لاوان هەبێ، بەداخەوە ئێمە لە رۆژهەڵاتی کوردستان دوورین و ئه‌و دووری‌یه‌ش ده‌بێته‌ هۆی دره‌نگ گه‌یشتنی په‌یامی رۆشنگری ئێمه‌ بۆ لاوانی کورد.  ئێمه‌ گۆڤارێکمان هەیە کە وەرزانە بڵاو دەبێتەوە و لە رێگای تەشکیلات دەینێرینەوە ناوخۆی وڵات، سایتیشمان هەیە کە بە هۆی پشتگیری نەکردنی ''حدک'' نەمانتوانیوە کاری جیددی تێدا بکەین. بە گشتی دووریمان لە کۆمەلگای رۆژهەلاتی کوردستان وای کردووە کە نەتوانین بە شێوەیەکی باش لە هەموو خواستە راستەقینەکانی لاوان لە کۆمەلگا تێبگەیین وخوێندنەوەمان بۆیان هەبێ ئەمەش وا دەکات نەتوانین کاریگەریەکی باش و راسته‌وخۆ له‌ سه‌ر لاوانی ناوخۆی کوردستان دابنێین، بەڵام گرینگ ئەوەیە کە یەکیەتی لاوان بەردەوامە هەوڵی خۆی دەدات تاکوو لاوان بە خواستەکانی خۆیان بگەن.

پ ـ کار و چالاکی‌یه‌کانی لاوان له‌ ناو خۆو و ده‌ره‌وه‌ی کوردستان چۆن ده‌بینن؟ تاچه‌ند له‌ جێبه‌جێ کردنی به‌رنامه‌ و پرۆژه‌کانتاندا سه‌رکه‌وتوو بوونو  پێوه‌ندی‌یه‌کانی  یه‌کیه‌تیی لاوان له‌ گه‌ڵ رێکخراوه‌کانی هاوشێوه‌ی خۆی له‌ کوردستان وده‌ره‌وه‌ له‌ چ ئاستیک‌دان؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: بە هۆی ئەوەی کە لاوان رێگایان پێ نادرێ لە ئێران‌دا بە شێوەی ئاشکرا چالاکی بکەن بەهۆی دەسەڵاتی دیکتاتۆڕی و ئه‌و جه‌وه‌ پڕ له‌ ترس و تۆقانەی کۆماری ئیسلامی‌‌. لە لایەکی دیکەشەوە بارودۆخی هێزە سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان به‌ گشتی و حیزبی دێموکرات بە تایبەتی کاریگەری بەرچاویان هەبووە لە کارو چالاکیەکانی یەکیەتی لاوانیش‌دا. بە شێوەیەک کە هەر کات  یەکیەتی لاوان گرینگی پێ درابێ و ئیمکاناتی بۆ دابین کرابێ ئەوا کارو چالاکی زۆر باش و بەرفراوانی ئەنجام داون. نموونە ئەگەر چاو لە کارو چا‌لاکی‌یەکانی یەکیەتی لاوان بکەین بەر لە جیابوونەوە هەم لە کوردستان و هەم لە دەرەوە لاوان چالاکی زۆریان هەبوو و زیاتر پێشوازیان دەکرد لە چالاکیەکان‌، بەڵام بەداخەوە دوای جیابوونەوە لاوان زۆر تووشی نوشست بوو هەم لە دەرەوەی وڵات و هەم لە باشووری کوردستان ئێستاش بەداخەوە پەراوێزخرانی لاوان لە لایەن حدک"وە هەر بەردەوامە. ئێمە هەوڵێ خۆمان داوە بە بڕوای منیش ئەوە گرینگە چوونکە مەرج نیە کە لە هەموو پرۆژەیەک‌دا سەرکەوتوو بی، گرینگ ئەوەیە کە کاری بۆ بکەی. ئێمە لە هەندێک پرۆژە‌دا سەرکەوتوو بووین و زۆریش ئاسای‌یە کە لەهەندێ پرۆژەدا سەرکەوتوو نەبوویین. سەبارەت بە پێوەندیمان لەگەڵ رێکخراوەکانی باشووری کوردستان پێوەندیمان زۆر باشە و دەتوانم بڵێم کە لەگەڵ زۆربەیان پێوەندیمان هەیە، به‌ڵام داخوازی‌یه‌کانی ئێمه‌ له‌گه‌ڵ داخوازی‌یه‌کانی ئه‌وان برێک جیاوازن له‌ ئاستی ورده‌کاری‌دا چۆن ئه‌وان هێزن و ده‌سه‌ڵاتن و پشتیوانیان هه‌یه‌ و له‌ گه‌ڵ هیچ جۆره‌ دیارده‌یه‌ک یا داپلۆسینێک له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵات به‌ شێوه‌ی کۆماری ئیسلامی که‌ له‌گه‌ڵ  لاوانی رۆژهه‌لاتی کوردستان ده‌یگرێته‌ به‌ر به‌ره‌وروو نین و ئه‌وه‌ش وای کردووه‌ که‌ لاوانی باشووری کوردستان‌ بتوانن زیاتر مه‌جاله‌کان بقۆزنه‌ و که‌ڵکی باش له‌ ده‌رفه‌ته‌کان وه‌ربگرن.

پ ـ رۆڵی لاوان له‌ ته‌ڤگه‌ری رزگاریخوازی ‌گه‌لی کورد و به‌تایبه‌ت بزووتنه‌وه‌کانی ئه‌م دوایانه‌ی‌ گه‌لان له‌ خۆرهه‌ڵاتی ناوین چۆن ده‌بینن؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: لاوان و گەنجانی ئەو وڵاتانە رۆڵی سەرەکی و بەرچاویان هەیە و هەبووە لەو خۆپێشاندان و رووبەروو بوونەوەی دیکتاتۆڕەکان بە گشتی و لەو بزوتنەوانەی کە بە به‌هاری عەرەبی ناسراون. لەسەرەوەش ئاماژەم پێ کرد که‌ سرووشتی لاو و گەنج وایە کە ناتوانێ هەر وەک باو باپیرانی بژی و بەو شێوەیە ژیان دەکات کە خۆی دەیهەوێ نەک ئەوەی کە دەسەڵات بە سەری‌دا دەسەپێنێ. هەروەها ئەگەر لاوت بێبەش کرد یان سنووردارت کردەوە لە ئازادی راده‌ربڕین و ئازادی کۆمەڵایەتی و ئیمکاناتی ژیان و سەرگەرمی  ئەوا ئەو توێژه‌ گه‌نجه‌ رووبەرووت دەبێتەوە. بەڵام ئەوەی کە من زۆر جار بیری لێ‌دەکەمەوە ئەوەیە کە ئەو شۆرشانەش لە لایەن کەسانێکەوە بەلارێ دا ببرین  و دواتر وایان لێ بکرێ کە کۆمه‌ڵگاکه‌یان هیوا و خۆزگە بۆ دیکتاتۆرەکانی پێشوو بخوازن وەک چۆن لە سەردەمی شۆڕشی گەڵانی ئیران‌دا ئەوەمان دی و بە کەڵک ئاژۆیی لە هەستی ئایینی خەڵکی ئێران ئەو شۆڕشە بەلارێ دابراو وەها حکومەتێکی دیکتاتۆر و دژە بەها مرۆییەکانی لێ درووست بوو کە هەموومان دەیبینین و بە نیسبەت ئەو شۆڕشانەوە ئەگەر خەڵکی ئەو وڵاتانە وشیار نەبن و ئەو ئەگەرە بە دور نازانم.

پ ـ بۆ رێکخراوه‌کانی لاوانی تایبه‌ت رۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌ کۆنفرانسی گه‌نجانی کورد که‌ ساڵی 2011 له‌ ئامه‌د باکووری کوردستان به‌سترا به‌شدار نه‌بوون و نوێنه‌رایه‌تی لاوانی رۆژهه‌لاتیان نه‌کرد و بۆ یه‌کیه‌تی لاوان به‌شدار نه‌بوو؟ هۆکاره‌که‌ی چ بوو ده‌کرێ له‌م باره‌وه‌ زیاتر روونکردنه‌وه‌مان پی بده‌ن؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: ئەوەی پەیوەندی بە ئێمەوە هەبی ئەوەندەیه‌ بەداخەوە ئێمە لە لایەن بەڕێوەبەرانی ئەو کۆنفرانسەوە بانگهێشت نەکرابوویین، ئەگەریش بانگ‌هێشت کرابایین بە بڕوای من نەماندەتوانی بەشدار بیین لەبەر ئەوەی کە ئێمە پاسپۆرتمان نیە و لە لایەن حکومەتی هەرێمیشەوە پاسپۆرتمان پێ نادرێ. ئەوەش بڵێم کە ساڵێ پێشوو لاوان لەدەرەوە ئامادەکاریان بۆ کردبوویین کە بچینە دەرەوەو بۆ پێک هێنانی کۆرو کۆبوونەوە بۆ لاوان و زیاتر ئاشنا بوون لەگەڵ لاوانی دەرەوە، بەڵام بە داخەوە بە هۆی ئەوەی کە حیزب هاوکاری نەکردین نەمانتوانی بچینە دەرەوە.

پ ـ بۆچوونی ئێوه‌ به‌ نیسبه‌ت به‌شداربوونی یه‌کیه‌تی لاوان له‌ کۆنفرانسی گه‌نجانی کورد که‌ له‌ هه‌ولیر به‌سترا چۆن ده‌بینن و چۆن ده‌ڕواننه‌ ئاکامی ئه‌و شێوه‌ کۆنفرانسانه‌؟

چیا عەبدوڵڵاپوور: هه‌رچه‌ند به‌داخه‌وه‌ خۆم له‌ ده‌ره‌وه‌ بووم، به‌لام  زۆر به‌باشی و به‌ وردی ئاگام له‌ ده‌ره‌نجامی ئەو‌ کۆنفرانسه‌ بوو. دیاره‌ ئه‌وه‌ هه‌نگاوێکی باش بوو و به‌ ده‌ستپێک و سه‌ره‌تایه‌ک داده‌ندرێ بۆ کرانه‌وه‌ی فه‌زای دیالۆگ و دانیشتن بۆ لاوانی کورد له‌ هه‌مبه‌ر داخوازی‌یه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی‌یه‌کانان. نوێنه‌رانی ئێمه‌ له‌و کۆنفرانسه‌دا و به‌به‌شداری زۆربه‌ی رێکخراوه‌کانی هه‌رچوار پارچه‌ی کوردستان هه‌وڵیان‌دا که‌ به‌ هه‌ماهه‌نگی و هاوکاری بۆ دانیشتن له‌ ده‌وری یه‌کتر دووباره‌ وره‌یه‌کی تازه‌ و نوێ بده‌نه‌وه‌ تویژی لاوان و کۆمه‌ڵگای کوردی و توانیان نزیکایه‌تی و یەکیەتی‌یەکی گەورە لە نێو لاوانی هەموو بەشەکانی کوردستان دا درووست بکه‌ن. هەروەها کۆمه‌ڵێک باس و خواست له‌ سه‌ر پرسی لاوان له‌ هه‌رچوار پارچه‌ی کوردستان هاته‌ گۆڕی کە باسی کێشەکانی لاوی کورد له‌ کوردستان و ده‌ره‌وه‌ و له‌ نێو شۆرشیش‌دا کرا.کۆمه‌لیک بابه‌ت و ئێده‌ و بیر و بۆچوونی نوێ له‌م کۆنفرانسه‌دا باس کران که‌ زۆربه‌یان جیگای په‌سند کردنن. به‌شێکی دیکه‌ی ئه‌و کۆنفرانسه‌ وه‌ک ئاگاداربووم ته‌رخان کرابوو بۆ پرسی زمانی کوردی پاراو و یه‌کگرتوو که‌ به‌داخه‌وه‌ تا ئیستاش نه‌گه‌یشتووینه‌ ئاکامێکی باش دیاره‌ کۆمه‌لێک شتی به‌که‌ڵک باس کراوه‌ و موناقشه‌ هه‌ڵسه‌نگاندی تایبه‌تی بۆ کراوه‌ و ده‌بێ پرسی زمان و زمانی یه‌کگرتوو له‌ سه‌رووی هه‌موو باسه‌کان دابنرێ، لایه‌نێکی تری باسه‌که‌ مه‌سه‌له‌ی مافی مرۆڤ له‌ کوردستان و پرسی زیندانیانی سیاسی بووه‌ که‌ ئه‌وه‌ش خۆی خاڵێکی پر بایه‌خه‌ و ده‌بێ کاری پێویستی بۆ بکرێ. هه‌ر له‌ دریژه‌دا کۆیی به‌شداربووان  پیداگری‌یان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ کردۆته‌وه‌ که‌ پرسی کورد و گوتاری هاوبه‌ش و یه‌کخستن و نزیکبوونه‌وه‌ی ماڵی گه‌وره‌ی کورد ئه‌رکێکی قورسه‌ و نابێ خۆی لی وه‌شارین. چۆن کورد دووباره‌ مێژوویه‌کی تری له‌ پێشه‌ و هاوشێوه‌ی سه‌رده‌می شه‌ری یه‌که‌می جیهانی، به‌ڵام ئه‌مجاره‌ بۆ پاک کردنه‌وه‌ی ئاسه‌واری شه‌ری یه‌که‌م و دووهه‌می جیهانی و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سنووره‌ ده‌ست کرده‌کان و ده‌ست راگه‌یشتی کورد به‌ مافه‌ ئه‌تنیکی و سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی‌یه‌کانی. راشم له‌ سه‌ر کۆنفرانسه ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ ورده‌کاری‌یه‌کانی ئه‌و کۆنفرانسه‌ کۆمه‌ڵێک شتی باشم پێ گه‌یشت که‌ ئه‌ویش ئه‌وه‌ بوو که‌ به‌ خۆشی‌یه‌وه‌ گه‌نجانی کورد دوای نزیک به‌ 100 ساڵ دابڕان و دابه‌ش بوون سنووره‌کانیان لابرد و هه‌ستی بوون و شوناس نه‌ته‌وه‌یی وای لێ کردن که‌ شلگێرانه‌ و بوێرانه‌ دووباره‌ ئه‌و په‌یامه‌ بده‌نه‌ کۆمه‌ڵگای جیهان و میلله‌ته‌که‌یان بڵێن یه‌کریزی و یه‌ک ده‌نگی لاوی و گه‌لی کورد سه‌لمێندراوه‌ و پچرانی دووباره‌ی شتێکی ئەستەمە‌.

به‌رێز "چیا عه‌بدوڵڵاپوور" زۆر سپاستان ده‌که‌‌ین بۆ ئه‌وه‌ی که‌ کاتت له‌ ئیختیاری ئێمه‌نا بۆ ئه‌وه‌ی که‌ بتوانین ئه‌و وتووێژه پێک بێنین، هه‌ر شاد و به‌خته‌وه‌ر بن.‌

چیا عەبدوڵڵاپوور: سپاس بۆ به‌رێزیشتان، ماندوو نه‌بن و هیوادارم کە هەر سەرکەوتووبن.